تأملی در ابعاد علمی شخصیت حسین بن علی(ع)
درباره شجاعت، پایمردی و استواری در راه حق، روحیه جهاد و از خودگذشتگی امام حسین(ع) سخن بسیار گفته‌اند و نوشته‌اند. اما در توصیف ابعاد علمی شخصیت آن حضرت(ع) کمتر سخن به میان آمده است. یکی از دلایل این امر را باید توجه محققان و نویسندگان به شرایط اجتماعی و سیاسی حاکم بر زمان امام حسین(ع) و تمرکز آنان بر واقعه عاشورا دانست. به گونه‌ای که نام امام حسین(ع) همواره با جهاد و شهادت پیوندی ناگسستنی داشته و دارد. اما واقعیت آن است که پیشوای سوم علاوه بر آنکه مرد جهاد و مبارزه در راه حق بود، در «اوج قله علم و معرفت» قرار داشت.
ادامه در ادامه مطلب...
علم و دانش امام حسین(ع) مانند
دیگر امامان شیعه، موهبتی الهی و افاضه ربانی است، علاوه بر آن امام
حسین(ع) در سایه تعالیم دینی رسول خدا(ص) و پدر و مادری چون حضرت علی(ع) و
فاطمه(س) قرار داشت و علوم و معارف زیادی را از آنان فرا گرفت. بر اساس
شواهد تاریخی و روایی متعدد، پیامبر اکرم(ص)، حضرت علی(ع) را با علوم و
دانش‌هایی تعلیم دادند که دیگران از آن بهره‌ای نداشتند.
کتابی که
به خط حضرت علی(ع) و املای پیامبر اکرم(ص) بود همواره در این خاندان مورد
استناد قرار می‌گرفت. حضرت علی(ع) شاگرد پیامبر اکرم(ص) بود و از محضر آن
حضرت بیشترین بهره‌های علمی و معنوی را می‌برد و مرجعیت علمی زمان خود را
بر عهده داشت. بعد از آن حضرت، حسنین(ع) مرجع و پناه مردم در مسائل اسلامی و
علوم تفسیر و احکام شرعی به شمار می‌رفتند.
درباره گستردگی علم و
دانش آن حضرت شواهد زیادی در متون تاریخی و روایی به چشم می‌خورد. اصحاب و
یارانش، او را وارث علم پیامبر(ص) و داناترین مرد زمان خود به کتاب خدا و
سنت پیامبر(ص) و از مراجع فتوا و داوری معرفی کرده‌اند که مردم در فهم
احکام دین و یافتن پاسخ سؤالات به او مراجعه می‌کردند. همچنین نقل شده است
که حسین بن علی(ع) در مسجد مدینه جلسات گفت‌وگو و آموزش احکام دین را بر پا
می‌کردند و اصحاب او برای فراگیری علم و دانش امام حسین(ع) یادگیری فقه،
تفسیر، اخلاق و سلوک و شنیدن احادیث پیامبر اسلام(ص) و حضرت علی(ع) گرد
ایشان جمع می‌شدند.
در بیان فضیلت و علم و دانش آن حضرت همین بس که
خطبه‌ها و دعاهای حضرتش مشحون از معارف دینی و عرفانی و مضامین کتاب خداست.
در بسیاری از این سخنان، استناد به آیات قرآن یا معانی بلند و آسمانی آن
به چشم می‌خورد و گواه آگاهی و تسلط امام حسین(ع) بر کتاب خدا و سنت پیامبر
اکرم(ص) است.
امام حسین(ع) در نامه‌هایی که به برخی از یاران و
سران قبایل می‌نوشت، آنان را به سوی قرآن و پیروی از سنت پیامبر(ص) فرا
می‌خواند. علم و دانش آن حضرت از احتجاجات وی با دشمنان اهل بیت بویژه
معاویه و مروان و نامه‌هایی که به معاویه نوشته و خطبه‌هایی که به
مناسبت‌های مختلف ایراد کرده، کاملاً آشکار است. این خطبه‌ها مانند اشعار
آن حضرت علاوه بر مضامین بلند، از فصاحت و بلاغت کم نظیری برخوردار است.
او
از جد بزرگوار و پدر و مادر عالم خود که در اوج فصاحت بودند، فصاحت و
بلاغت را آموخته و به ارث برده بود. همچنین در میان احادیث تفسیری، سخنانی
از آن امام درباره ثواب قرائت قرآن، تقسیم بندی آیات شامل: الفاظ، اشارات،
لطایف و حقایق و نیز تفسیر برخی از آیات الهی به چشم می‌خورد.
امام
حسین(ع) در این احادیث، به تفسیر آیه‌ای مستقل، تفسیر صفات خدا در قرآن،
ذکر برخی گروه‌ها و افراد در کتاب خدا، تأویل برخی آیات یا برخی حروف مقطعه
پرداخته است. علاوه برآن امام حسین(ع) خود یکی از راویان مهم روایات رسول
خدا(ص) و پدر و مادر بزرگوارش حضرت علی(ع) و فاطمه زهرا(س) به شمار می‌رود.
در
پایان یادآوری می‌شود با توجه به گستردگی دانش و معرفت دینی امام حسین(ع) و
ویژگی‌های شخصیتی حضرتش، حجم روایات بر جای مانده از امام حسین(ع) در
زمینه تفسیر و علوم دینی و قرآنی بسیار محدود است. در تبیین علت این امر
علاوه بر شرایط سیاسی و اجتماعی زمان امام حسین(ع)، باید به سیاست بنی امیه
و دشمنان حضرت مبنی بر جلوگیری از نقل و تدوین حدیث و از بین بردن روایات
تفسیری و غیر تفسیری امام حسین(ع) توجه داشت. همچنان که آنان در طول تاریخ،
همواره در جهت تحریف حقایق قیام عاشورا تلاش کردند.
